Ông được vinh danh là cha đẻ của nền giáo dục hiện đại. Mở cánh cửa giáo dục cho phụ nữ, trẻ em và là người đầu tiên đưa ra luận thuyết giáo dục nổi tiếng: Học chính là chơi! Học bằng cách chơi! ….

John Amos Comenius – Cha đẻ của nền giáo dục hiện đại (Ảnh: internet)

Nhà giáo của các dân tộc

John Amus Comenius là nhà giáo dục, triết học, nhà hoạt động xã hội xuất sắc của thế kỉ 17. Ông sinh ra tại Czech và từng sống, làm việc tại nhiều quốc gia như Hà Lan, Thụy Điển, Anh, Ba Lan, Hungary...  

Sau khi tốt nghiệp đại học Heidelberg, Comenius đến Ba Lan. Tại đây, ông tích cực hoạt động giáo dục và xuất bản nhiều cuốn sách nổi tiếng như Ngữ pháp nhập môn, Trường học lòng mẹ, Lí luận dạy học vĩ đại...  Những hoạt động sôi nổi và có hiệu quả của ông đã thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia châu Âu. Ông nhận được nhiều lời mời dạy học, nghiên cứu và viết sách về giáo dục. Ông sang Anh, Thụy Điển, Hungary để giúp cải tổ các trường học. Ở Hungary, ông viết một loạt sách về giáo dục: Loại trừ sự lười biếng ra khỏi nhà trường, Những quy tắc đạo đức cần cho thanh niên một trường tổ chức tốt...

Năm 1652, Comenius đến Hà Lan và nhận được sự yêu mến của mọi người. Tại đây, ông tập hợp hầu hết các bài viết của mình về giáo dục và xuất bản chúng trong cuốn “Didactica Opera Omnia”. Sau đó, ông dành những năm cuối đời để hoàn thành tuyệt tác mang tên Điều cần thiết duy nhất.

Xuyên suốt hơn 100 tác phẩm của mình, Comenius luôn chủ trương cải cách xã hội loài người thông qua giáo dục. Ông cho rằng, nhà trường là công xưởng của nhân loại. Chế tạo ra nhân đạo, ra hạnh phúc, ra con người chân chính. Chính vì vậy, nếu một con người được giáo dục chu đáo thì không những trình độ đạo đức được nâng cao mà các cuộc đổ máu trên mọi trận địa đều được chấm dứt. Ông được vinh danh là nhà giáo của các dân tộc và được các chuyên gia sư phạm cho là có công đặt nền móng lí luận giáo dục tiên tiến với quan điểm: “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, óc phán đoán, phát triển nhân cách... Hãy tìm ra phương pháp cho phép giáo viên dạy ít hơn, học sinh học nhiều hơn”.

Comenius coi trường học là công xưởng của nhân loại (Ảnh: internet)

Những cải cách ảnh hưởng đến toàn thế giới

Comenius tin rằng giáo dục phải bắt nguồn từ những ngày đầu tiên của tuổi trẻ và kéo dài đến hết cuộc đời. Chính vì thế, giáo dục cũng dành cho tất cả mọi người, từ nam đến nữ, từ giàu đến nghèo, từ người lanh lợi đến kẻ khù khờ. Đối với ông, mọi giới hạn giáo dục đều là trở ngại chính cho sự tiến bộ của nhân loại. Ông đóng góp công lớn vào sự phát triển của giáo dục trẻ em với quan điểm dạy học cho trẻ theo “cách của tự nhiên”, tức là học về mọi thứ thay vì chỉ học ngữ pháp. Janua Linguarum Reserata – một cuốn sách giáo khoa mô tả những kiến thức hữu ích về thế giới bằng cả tiếng Latin và tiếng Séc để học sinh có thể so sánh 2 ngôn ngữ và nhận biết các từ do ông viết đã sớm trở nên nổi tiếng khắp châu Âu và sau đó được dịch ra nhiều thứ tiếng ở châu Á và châu Âu.

Tại Ba lan, ông xuất bản cuốn sách giáo khoa bằng hình ảnh đầu tiên cho học sinh. Cuốn sách có tên Orbis Sensualium Pictus (1658; Thế giới hiện hữu trong tranh) sau đó đã nổi tiếng khắp châu Âu suốt 2 thế kỷ và là tiền thân của những cuốn sách có hình ảnh minh họa sau này. Cuốn sách gồm có hình ảnh minh họa cho những câu viết bằng tiếng Latin, đi kèm là bản dịch sang tiếng bản ngữ. Đây được coi là thử nghiệm làm sách giáo khoa thành công đầu tiên trong lịch sử.

Hình ảnh trong cuốn sách giáo khoa sử dụng hình minh họa Orbis Sensualium Pictus của ông (Ảnh: internet)

Comenius cũng là người đề xuất một hệ thống lý thuyết về giáo dục phổ cập và hệ thống này là nền tảng cho giáo dục hiện đại. Khái niệm “giáo dục phổ thông” (universal education) được ông đề cập đến trong tác phẩm “Didactica Magna” (Nền giáo dục tuyệt vời) đã chỉ ra một hệ thống giáo dục lí tưởng. Đó là sự phân cấp bậc học với trường mầm non, tiểu học, trung học, trường cao đẳng dạy nghề và đại học. Ngay lập tức, hệ thống này đã nhận được sự quan tâm của các nước châu Âu và được áp dụng trở thành hệ thống phân cấp học của hầu hết các nước trên thế giới cho đến ngày nay.

Những đóng góp vĩ đại của John Amos Comenius có lẽ đã truyền một cảm hứng lớn lao để thúc đẩy nền giáo dục đại chúng phát triển. Cho đến nay, ông vẫn được coi là người tiên phong trong việc khơi gợi tinh thần công dân toàn cầu và ảnh hưởng của ông tới nền giáo dục hiện đại còn quan trọng, lớn hơn rất nhiều so với thời kì ông sống.

Tổng hợp