Quang Nguyễn, người có gần 20 năm kinh nghiệm là giáo viên tiếng Anh, đã chỉ ra 3 yếu tố quyết định phương pháp nghe tiếng Anh và nghe sâu để nâng cao trình độ ngoại ngữ.

Khả năng decoding (bắt từ khóa)

Hầu hết những người nghe tiếng Anh kém chủ yếu dựa vào "ngữ cảnh", bao gồm chủ đề và các từ xung quanh, để xác định từ khóa. Kỹ năng nghe thực sự quan trọng, nhưng hãy nghĩ xem ngôn ngữ mẹ đẻ của bạn (tiếng Việt) nghe như thế nào. Bạn có phải dựa vào các từ xung quanh để xác định cách phát âm của một từ không? Ví dụ, nếu ai đó nói "Bác" và "Bắc", bạn có thể nghe thấy chúng mà không dựa ngữ cảnh không?

Người nghe tốt có thể hiểu các từ khóa mà không cần dựa vào các từ xung quanh chúng, và có thể dễ dàng hiểu chúng mà không cần tập trung nhiều. Phát âm tiếng Anh đóng một vai trò quan trọng trong việc nghe và hiểu các từ khóa, vì phát âm sai có thể khiến bạn không hiểu. Ngược lại, nếu khả năng nghe kém thì khả năng cao là bạn sẽ không thể phát âm rõ ràng.

Vốn từ vựng

Bằng cách học phát âm, bạn sẽ biết cách xác định chính xác các âm trong từ và xử lý các trường hợp như giảm tiếng ồn, nối âm, nuốt tiếng ồn. Nhưng phát âm không thể thay thế từ vựng.

Nếu bạn có vốn từ vựng yếu, ngay cả khi khả năng phát âm và nhận dạng âm thanh của bạn tốt, và bạn nghe thấy những từ bạn biết, bạn sẽ luôn tự hỏi mình, "Tôi không biết âm tôi nghe được có phải là từ này không?" Ngược lại, có một nền tảng vững chắc về từ vựng và cụm từ sẽ giúp bạn tự tin hơn với những gì mình nghe được.

Ngoài ra, khi bạn bắt gặp một từ mới, bạn sẽ rất khó để suy luận ra từ đó. Những người có vốn từ vựng hạn chế có xu hướng "đoán" những từ quen thuộc, mặc dù cách phát âm của từ họ biết và những gì họ nghe không "khớp".

Ví dụ, khi một trong số các học sinh nghe thấy từ "tattoo" (hình xăm), một trong các học sinh đã đoán là "Task 2", mặc dù nó không đúng ngữ cảnh. Bởi vì đó là một từ mà cô ấy biết.

Ngữ pháp

Ngữ pháp kém khiến bạn rất khó đoán nghĩa của cả câu khi bạn nghe một từ. Ví dụ, khi một học sinh nghe thấy cụm từ "they might have gone away" (họ có thể đã đi xa), họ không hiểu tại sao có bạn nghe thành "they might of gone away" không rõ tại sao có thể nghe thành "they might of gone away". Có vô số sai lầm liên quan đến việc nền tảng ngữ pháp yếu khi nghe nhiều vô kể, dẫn tới việc "decode" (bắt từ khóa) sai và đôi khi bạn nghe được từ, nhưng không hiểu ý của cả câu là gì.

Vậy làm sao để "decode", từ vựng và ngữ pháp tốt? Phương pháp luyện nghe sâu (intensive listening) là một trong những giải pháp.

Nghe tập trung có nghĩa là chọn tài liệu nghe ngắn (thường là 1-3 phút) và nghe càng nhiều chi tiết càng tốt để nắm bắt cách phát âm, từ vựng và ngữ pháp. Lắng nghe cẩn thận và bạn sẽ cần xác định lý do tại sao bạn không nghe được: cách phát âm mới, từ vựng, tốc độ, ngữ pháp hoặc cách diễn đạt.

"Nghe sâu" giống như lấy một chiếc kính lúp ra và xem bạn đã sai ở đâu và cách bạn có thể cải thiện. Về cơ bản, kỹ năng nghe sâu phù hợp với những người học tiếng Anh ở trình độ thấp. Kỹ năng Nghe sâu phù hợp với các bài thi nghe tiếng Anh, IELTS và TOEFL.

Giao tiếp cơ bản thường yêu cầu khoảng 1.000 từ / cụm từ thông dụng. Một buổi nghe kéo dài một phút thường là 150-180 từ. Bất kể số lượng từ được lặp lại (thậm chí là cấu trúc), nghe đủ lâu và liên tục sẽ cải thiện khả năng “giải mã”, từ vựng và ngữ pháp của bạn.

Các phương pháp nghe sâu

Đối với nhiều người tự học, nghe sâu chỉ đơn giản là nghe và đọc chính tả. Đây là một trong những quan niệm sai lầm tai hại dẫn đến tình trạng “luyện nghe nhưng không bao giờ giao tiếp”. Tôi biết rằng có những học sinh đã đọc chính tả trong 4-5 năm và không thể giao tiếp một cách tự tin. Lý do đơn giản là "nếu bạn không viết nó ra, bạn sẽ không hiểu người ta đang nói gì".

Vì vậy, để luyện nghe sâu hiệu quả, chúng ta cần có một hệ thống phương pháp khá toàn diện, chẳng hạn như:

- Quá trình nghe của bài nghe sâu: Để hiểu được ý chính và điểm phụ của bài trước, bạn chỉ cần nghe.

- Cách nhận biết từ khóa: Bạn cần hiểu từ khóa là gì và chúng khiến bạn cảm thấy thế nào khi nghe chúng.

- Đối phó với Từ khóa Không rõ tiếng: Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn không thể "bắt" một từ khóa?

- Làm thế nào để xử lý tài liệu nghe sâu hơn kỹ năng hiện tại của bạn: Nếu bạn gặp tài liệu quá khó nghe, bạn phải khắc phục nó như thế nào?

- Học từ vựng và ngữ pháp: Làm thế nào để tôi có thể học từ vựng và ngữ pháp một cách chính xác và hiệu quả?

- Phát âm tiếng Anh trong nghe sâu: để hiểu tại sao bạn không nghe được, do nghe sai âm, trọng âm, do nối âm, giảm âm, nuốt âm, hay do người nói có "accent".

- Ngữ pháp tiếng Anh nghe sâu: Đó là ngữ pháp bạn không hiểu hay có cách nào để luyện ngữ pháp trong khi nghe không?

- Cách ghi chép trong quá trình nghe tập trung: Đối với người nghe đặc biệt nặng về thông tin, nếu bạn cần hiểu một cách hệ thống tài liệu nghe, làm thế nào để bạn ghi chú trong khi nghe mà không bị mất tập trung?

- Chính tả đúng: Làm thế nào để nghe đọc chính tả tốt hơn? Sẽ là một lỗi nghiêm trọng nếu tôi viết sai chính tả trong khi sao chép?

- Làm thế nào để cải thiện khả năng phát âm tiếng Anh của bạn với các bài nghe tiếng Anh? Vì vậy, mục đích chính của việc nghe sâu là giúp bạn cải thiện khả năng phát âm, từ vựng, ngữ pháp và từ khóa của mình. Phương pháp này sẽ giúp bạn đạt điểm cao trong các bài thi chuẩn hóa như IELTS, TOEFL và TOEIC. Nhưng quan trọng hơn, nó mang lại cho bạn sự tự tin khi thực sự sử dụng tiếng Anh. Các bài nói chuyện, tin tức, phim ảnh, YouTube, v.v. của TED là những nền tảng quan trọng để bắt đầu quá trình lắng nghe rộng rãi.